Deniz suyu arıtımı (desalinasyon), ağır su sorunu yaşayan ülkelerin en büyük kurtarıcısı olarak uzun yıllardır uygulanmaktadır. Fakat son zamanlarda özellikle su kıtlığı yaşayan ülkelerde çok yüksek oranda evsel ve tarım kullanımına sunulmuştur. Orta Doğu ülkelerinin yoğunlukla kullandığı denizden su arıtma işlemlerinde Ters Ozmoz (RO), MSF/MED gibi teknolojiler kullanılmaktadır.
Denizden Su Arıtma Nasıl Yapılıyor?
Deniz suyu arıtımı (desalinasyon) genellikle çok aşamalı bir işlemle gerçekleştirilir. Ön arıtma aşamasında deniz suyu kaba ızgaralar, kum filtreleri, koagülantlar vb. ile arındırılır; böylece yosun, tortu ve askıda katı maddeler giderilir. Ardından su, ters ozmoz (RO) ünitelerine pompalanır. Yüksek basınç altında yarı-geçirgen membranlardan geçen su, tuz ve çözünmüş mineralleri tutarak içilebilir hale gelir (sydneydesal.com.au).
Termal yöntemler olarak bilinen MSF (Çok Kademeli Flaş), MED (Çok Evreli Damıtma) gibi teknolojiler de yaygındır. Bu yöntemde su buharlaştırılıp yoğunlaştırılarak tuzdan arındırılır; ancak enerji tüketimleri RO’ya göre çok daha yüksektir (world-nuclear.org).
Denizden İçme Suyu Arıtma Sistemlerini Hangi Ülkeler Kullanıyor?
Desalinasyon en yoğun olarak Ortadoğu ve deniz kenarı gelişmiş ülkelerde uygulanmaktadır. İşte desalinasyonu en çok kullanan ülkeler ve tesis bilgileri:
| Ülke | Tesis Sayısı (Adet) | Toplam Kapasite (m³/gün) | Su İhtiyacında Payı (%) |
|---|---|---|---|
| Suudi Arabistan | 33 | 6.0 milyon (2.2 milyar m³/yıl) | %70 (2030’da %90 hedef) |
| Birleşik Arap Emirlikleri | 70 | 7.3 milyon | %42 |
| Kuveyt | 8 | 3.11 milyon | %90 |
| Umman | 4 | 0.5 milyon | %86 |
| Bahreyn | 4 | 0.846 milyon | %100 |
| İsrail | 5 | 0.6 milyon (deniz) | %86 (tuzlu+sodalı su dahil) |
| ABD | 414 | 5.0 milyon (tahmini) | %13 (dünya üretimi içindeki pay) |
| Avustralya | >1000 (çoğu küçük) | 2.4 milyon (880 GL/yıl) | Bölgesel (Perth/Sydney gibi bölgelerde) |
| İspanya | 99 büyük + 450 orta + 216 küçük | 2.0 milyon (tahmini) | Kanarya Adaları %100 |
Suudi Arabistan, denizden içilebilir su kullanımında lider konumdadır. SWCC (Saline Water Conversion Corporation) 33’ten fazla tesiste yılda ~ (yaklaşık) 2.2 milyar m³ su üretmekte olup ülkenin içme suyunun ~ % 70’ini son yıllarda bu tesisler sağlamıştır. 2030 yılında % 90 hedefle çalışmalar sürdürülmektedir.
Birleşik Arap Emirlikleri, 70 büyük tesisi ile 7,3 milyon m³/gün kapasiteyle desalinasyon uygulayıp içilebilir su üretmektedir. Bu, dünya kapasitesinin % 14’üne karşılık gelir ve BAE’nin içme suyunun %42’sini karşılamaktadır.
Kuveyt’te de desalinasyon yüksek oranda kullanılmaktadır. 8 büyük tesisle (çoğunlukla MSF) yaklaşık 3,11 milyon m³/gün üretim yapmaktadır. Kuveyt’te nüfusun ~ %90’ından fazlası arıtılmış deniz ve sodalı su kullanmaktadır.
Umman günümüzde su ihtiyacının %86’sını desalinasyonla karşılamaktadır. Barka ve Qalahiy gibi tesisler RO teknolojisi kullanır. Ülkede eski MSF/MED tesisler de vardır fakat son yıllarda kurulan tesislerin %60’ı RO temellidir.
Bahreyn tüm içme suyunu desalinasyondan elde etmektedir. 846.000 m³/gün kapasiteli dört ana tesis (Sitra, Hidd, vb.) bulunmaktadır. Teknoloji mix’inde %33 MED, %30 MSF, %36 RO payı vardır. Bahreyn hükümeti 2030’a kadar kapasiteyi %75 artırmayı planlamaktadır.
İsrail, nüfusunun yaklaşık %86’sı (içme ve tarımsal sulama suyu olarak) desalinasyondan gelen suyu kullanmaktadır.
ABD daha çok bölgesel çözüm olarak desalinasyon uygulamaktadır. Kaliforniya (Carlsbad: ~0.19 milyon m³/gün) ve Florida gibi kıyı eyaletlerinde büyük RO tesisleri bulunur, ancak ülke genelinde toplamda kendine ait ~19.000 tesisin çoğu daha küçük acı su arıtma tesisleridir. ABD, dünya toplamı içinde yaklaşık %13’lük payla üçüncü sıradadır.
Avustralya, özellikle kuraklık dönemlerinde toplu arıtma yatırımları yapmıştır. Yüzlerce küçük tesis ile birlikte; Perth, Sydney, Brisbane, Adelaide gibi büyük şehirlerde beş büyük SWRO tesisi vardır. Toplam kapasite ~880 milyon m³/yıl (~2,4 milyon m³/gün) seviyesindedir.
İspanya, Avrupa’nın en büyük desalinasyon kapasitesine sahiptir. Yaklaşık 99 büyük ve yüzlerce küçük tesis ile toplam kapasitesi dünya genelinin ~%5,7’sine denk gelir. Kanarya Adaları’ndaki ada halkları içme ve sulama suyunun tamamını desalinasyondan elde ederken, Akdeniz kıyısında da tarım için yaygın arıtma tesisleri vardır. İspanya’da AB destekli projeler ile yatırımlar sürmekte; tarımsal amaçlı RO tesisleri ve güneş destekli hybrid tesisler örnek projelerdir.
Kaynakça:
https://world-nuclear.org/information-library/non-power-nuclear-applications/industry/nuclear-desalination#:~:text=The%20two%20major%20types%20of,energy%20option
Tablo Verileri:
https://arabcenterdc.org/resource/the-costs-and-benefits-of-water-desalination-in-the-gulf/#:~:text=plants%20www,meters%20per%20day%20by%202025
https://en.wikipedia.org/wiki/Water_supply_and_sanitation_in_Israel#:~:text=desalination%20,6
https://14568786.fs1.hubspotusercontent-na1.net/hubfs/14568786/Desalination%20Specialist%20Network/Desalination%20Fact%20Sheet-Updated_November%202024.pdf?hsCtaAttrib=186851275526#:~:text=Australia%20has%20more%20than%201%2C000,is%20about%20880%20GL%20of